Dữ kiện không phải là vật chất giống như từ, những dữ kiện cần phải được giải thích. Khi nói chuyện nghiêm túc, chúng ta muốn có thể thyết phục người khác hoặc tạo cho họ niềm tin vào những vấn đề mình nói. Trên thực tế, tất cả mọi điều mà một người viết về một chủ đề nào đó đều là tự thuật.
Có lẽ không có quy tắc tu từ tuyệt đối nào. Từ hai nguyên nhân trên, chúng tôi muốn khuyên bạn không nên đọc lời bình của một tác giả khác về tác phẩm chừng nào bạn chưa đọc xong tác phẩm đó. Không ai đặt câu hỏi Bài thơ đó viết về điều gì?.
Thứ nhất, bạn không biết mình có muốn đọc và có nên đọc theo kiểu phân tích hay không; nhưng bạn nghĩ là nên, hay ít nhất cuốn sách cũng chứa đựng những thông tin và quan điểm có giá trị nếu bạn chịu khó đọc kỹ. Đây là những từ được dùng để gọi tên các thực thể hình học mà Euclid đã định nghĩa. Ví dụ các câu hỏi mang tính lý thuyết sau: Vấn đề đó có tồn tại không? Nó thuộc loại nào? Tại sao nó tồn tại? Nó có thể tồn tại trong điều kiện nào? Nó phục vụ mục đích gì? Hậu quả do sự tồn tại của nó gây ra? Những thuộc tính đặc trưng của nó là gì? Mối liên hệ giữa nó và những vấn đề khác cùng loại hoặc khác loại như thế nào? Nó sẽ diễn biến ra sao? Hoặc những câu hỏi mang tính thực hành như: Nên tìm kiếm những mục tiêu nào? Lựa chọn phương tiện nào cho một mục đích cụ thể? Phải làm gì và theo trình tự nào để đạt được mục đích nhất định? Trong điều kiện hiện tại, làm thế nào là đúng hoặc tốt hơn nên làm gì? Trong hoàn cảnh nào thì làm việc này tốt hơn làm việc kia?
Trước hết, ông định nghĩa vật mà sau đó ông sẽ sử dụng từ điểm để gọi tên. Euclid đã giúp bạn thấy dễ hiểu hơn bằng cách làm rõ những định đề ngay từ đầu. Tất nhiên, để đọc tốt một cuốn sách, bạn không chỉ phải tìm hiểu các vấn đề liên quan đến vốn từ mà tác giả sử dụng, mà còn phải giải quyết nhiều vấn đề khác.
Bất kỳ ai muốn hiểu được lịch sử của khoa học, họ không những phải đọc mà còn phải làm quen với các văn bản cổ. Câu chuyện đó có thể không rõ ràng vì nhà sử học cố ý không sắp xếp tài liệu theo một trật tự có ý nghĩa nào. Bạn chỉ sở hữu nó hoàn toàn khi bạn biến nó thành một phần của bạn và bạn thành một phần của nó - tức là bạn phải viết vào trong sách.
Còn văn phong theo kiểu của Thomas không được sử dụng nhiều trong thời gian gần đây. Khi đó, bạn phải dựa vào các ký hiệu xuất hiện trong phần chính của cuốn sách. Trong một số cuốn sách, những nhận định chủ đạo được trình bày thành câu có vị trí đặc biệt và kiểu chữ nổi bật.
Giai đoạn đầu tiên trong quá trình đọc phân tích đã được hoàn thành khi bạn áp dụng bốn quy tắc nêu ở cuối chương trước. Bước tiếp theo, bạn phải hỏi xem liệu tác giả có sử dụng ngôn ngữ nào đặc biệt không. Nhiều người Mỹ ngày nay vẫn phải sống trong những hệ quả không tốt đẹp từ cuộc xung đột vĩ đại và đáng tiếc đó, họ sống trong thế giới được tạo ra một phần vì sự kiện đó.
Dĩ nhiên, không phải tất cả các tác phẩm khoa học kinh điển đều sử dụng hay cần phải sử dụng toán học. Nếu không, bạn cần đọc lại những luận bàn của tác giả. Chúng tôi cũng đồng ý rằng rất khó để chuyển ngôn từ của người này sang ngôn từ của người khác nhưng cũng không phải là không thể làm được.
Bạn phải nhận ra một lập luận ngay khi thấy nó. Với một cuốn tiểu thuyết, ta chỉ có thể biết câu chuyện đó là có thật trong thế giới của các nhân vật và sự kiện mà người viết đã tạo ra và tái tạo lại trong mỗi chúng ta. Còn cuốn Nguồn gốc các loài nói đến sự sinh sôi, phát triển của muôn vàn loài động thực vật trong thế giới tự nhiên.
Vậy là bạn đã đọc lướt qua cuốn sách một cách có hệ thống, theo cách đọc kiểm soát đầu tiên. Đồng thời chúng cũng không hề dễ đọc chút nào. Việc nghiên cứu về ý tưởng có ý nghĩa lịch sử và triết học quan trọng này đã kéo dài nhiều năm.