Nhưng khi vết thương đã lành tôi không còn nghĩ chút xíu gì tới bàn tay cụt một ngón của tôi hết. Tôi xin giảng bạn nghe. Anh quyết làm cho công việc buồn tẻ của anh thành ra vui thích.
À mà biết đâu được? Bác sĩ Alexis Carrel muốn nói cả tới bạn đó không chừng! Thiếu thời ông được học ít, bắt đầu làm trong một tiệm nhỏ ở nhà quê rồi sau giám đốc công ty U. Vợ con tôi khóc lóc mà tôi thì càng bị vùi sâu vào cảnh thất vọng.
Ông phải bỏ tiền riêng trả ngân hàng đó để y khỏi ngồi tù. Ông được biết hoan lạc chính bởi ông phụng sự một lý tưởng cao cả và ý nghĩa hơn cái đời sống đáng lẽ rất tầm thường của ông. Biển đó tức là cảnh tình của ta.
Đối với ông thì trong sòng đời, bị quất nặng tức là được huấn luyện. Ông làm việc mệt nhọc bằng mấy ở tiệm giặt ủi; tuy vậy ông siêng năng, vui vẻ, vừa làm vừa để tâm nghiên cứu về máy móc. Ông mê man nằm trên sàn.
Lụt, nợ, tai nạn không thể làm tiêu tan tinh thần vui vẻ, chói lọi, quyết thắng của người. Về sau thất vọng quá, nên trong những bữa tiệc, tôi luôn luôn cố tình xin người bên kể cho nghe những kinh nghiệm, lí tưởng và dự định về tương lai của họ. Ở một chương trên, tôi đã nói, trong kỳ thi "diệt ưu tư", ban giám khảo chấmđược hai bài đặc sắc giá trị tương đương, sau phải phân chia giải nhất ra làm hai.
Ông già đáp: "Phải, họ công kích dữ thiệt, nhưng bác nên nhớ rằng không ai thèm đá một con chó chết cả". Tôi luyện nó, săn sóc nó, bồi dưỡng nó chứ không làm nó phí sức hoặc bỏ phí nó, như vậy nó sẽ là một cái máy hoàn toàn để tôi sai khiến. Ít bữa sau, bác sĩ kêu điện thoại cho hay cháu đã qua cơn nguy.
Thế là tôi đã làm cho những người xung quanh khổ sở. Nói thế có phải là tôi bênh vực một thái độ vô tư lự trước tất cả những nỗi khó khăn không? Không. Có lần tôi không chịu nhận một tình thế mà tôi không sao tránh được.
Bệnh anh bắt buộc anh phải bỏ địa vị cao sang và đầy hứa hẹn cho tương lai. Vì viết và nói thông thạo nhiều thứ tiếng nên ông hy vọng sẽ kiếm được việc trong một hãng xuất cảng. Đã có Ngài lo rồi thì mọi sự hoàn thiện hết.
Rồi lên giường ngủ say, quên hết ưu tư. Buổi sáng, thức dậy, ta có hàng trăm công việc phải làm trong nội ngày. Rồi tôi bắt chước những ngón hay nhất của họ và sẽ luyện cho tài tôi thành một kết hợp rực rỡ của hết thảy những tài ba đó.
Cây Nô-en trang hoàng đẹp đẽ, chiếu sáng ra làm cho những đồ trần thiết chói lọi như những ngôi sao lấp lánh dưới ánh trăng. Ông bỏ ra 15 năm để tự chỉ trích: Sau khi viết xong cuốn sách bất hủ: Nguyên thuỷ của muôn loài, ông nhận thấy rằng nếu xuất bản, quan niệm cách mạng về tạo vật trong sách chắc chắn sẽ làm náo động các giới trí thức và tôn giáo. Nếu hoàn toàn thiếu nó, tinh thần tất sụp đổ".