Sự giáo dục về lương tâm bị gạch xóa trong nhiều chương trình sơ tiểu, trung, đại học. Họ thích giao thiệp với bạn gái lắm, nhưng đắc chí khi thấy mình vai u thịt bắp còn bạn gái mang thân liễu bồ. Thầy giáo còn xa lạ với tâm hồn tuổi xuân bất mãn họ, mỉa mai về tương lai họ.
Người bạn trai, khi lương tâm còn trong trắng, chưa đủ quyết định về đời của mình đã phải sinh ra, lớn lên trong bầu uế khí ấy. Bạn gái không có ác ý khinh người, coi mình là tất cả. Họ chọn bạn để chơi.
Tôi biết một bạn trai nọ cất tận trong ngăn trong hết của chiếc bốp trìu mến của mình ba ảnh của ba minh tinh màn bạc, Mỹ, Nhựt và Việt nam. Nên để ý: ý chí không phải là bản năng vụt chạt. người mẹ mắng con trai khi kẻ nầy yêu người gái xấu, là có con mắt bịt bạc.
Đừng mong ở họ đức tế nhị, sự giao cảm của tâm hồn, vẻ đẹp của trầm tĩnh. Họ có những mơ vọng huy hoàng về tương lai. Có người trước khi ái tình gào thét trong tâm hồn, lòng còn trinh bạch như tờ giấy mới, quan niệm gia đình như lý tưởng tuyệt vời.
Người bạn trai bắt đầu yêu và lý luận. Ai đã từng qua tuổi dậy thì tất nhận trong những giấc mộng xuân có môt thứ thú vị, nó ve vuốt tâm hồn, nó bắt mình thoát tục. Chương trình gieo chân lý trong dân tộc, đồng loại còn bao la lắm, thưa bạn.
Có hạng nam thanh khi gió tình về xao động vườn lòng quan niệm một người vợ đơn sơ thuộc giai cấp của họ. Nói vậy không có ý bảo bạn trai không biết tưởng tượng đâu, nhưng vì tinh thần của họ được đấng vạn năng phú thác cho khả năng suy lý hơn nên trí tưởng tượng không được phong phú bằng. Có khi chỉ còn lại cho người nam và người nữ những tội lỗi và kỷ niệm mà càng cao tuổi mỗi người khi nhớ lại càng âu sầu, hối tiếc.
Tâm lý họ giống Zampano đối với cô Gelsomina trong phim La Strada. Lúc sửa những tác văn của nam sinh, tôi thấytính nầy của họ rất rõ rệt. Ai gieo gió thì gặt bão: vì đa ngôn cá nhân họ trở thành đáng ghét đối với nhiều người đã đành mà lời nói họ nói ra còn gieo cho họ nhiều hậu quả khốc hại.
Thỉnh thoảng nên suy nghĩ về ý nghĩa của mấy vần thơ nầy: Nội tâm của họ không được trang điểm thêm những đứctính mà còn mất khí lực vì khi giao thiệp họ làm già, họ quá giao động, làm mất sự trầm tĩnh cần thiết cho các nhân đức lớn lên. Tôi xin lược trích một đoạn.
Cha mẹ cũng như ai có nhiệm vụ rèn đúc họ nên thân mật vạch trần cho họ thấy những việc làm theo tình cảm hay lưu lại những ác quả. Đánh trên dĩ vãng đen tối vì lỗi lầm một giá tréo to. Gặp bạn trai nào ăn to nói lớn đ àn áp họ, thì họ xẹp xuống, xẹp xuống nhưng không có nghĩa là theo ý kẻ khác.
Anh hai đang ngủ hả họng, họ lấy muối bọt và cột con tép sống nhét vô. Đọc Kiều của Nguyễn Du, ta thương Từ Hải ở chỗ từ tốt bụng, quá tin cậy Kiều nên: Có nhiều bạn trai có tính nóng nảy, ăn nói, hành động hung tợn, cẩu thả.