Khả năng nhận biết rằng có các sự thay thế và tìm kiếm những sự thay thế này đóng vai trò vô cùng quan trọng trong lối tư duy sáng tạo. Bước tiếp theo là xem xem trong hai tình huống giả định đó, tình huống nào gần nhất với thực trạng của tình hình. Khái niệm tư duy sáu chiếc mũ có hai mục đích.
Điểm đặc biệt của chiếc mũ đen khi mọi người sử dụng nó để tư duy, mọi người không phải băn khoăn rằng mình đã không thể công bằng để nhìn về cả hai phía của 1 vấn đề tại cùng một thời điểm. … Hãy sử dụng chiếc mũ xanh để đưa ra những ý tưởng mới về vấn đề này. … Bởi vì chúng ta không thể thống nhất điểm này, chúng ta sẽ ghi nhận rằng có ai giải thích được đưa ra cho khuynh hướng này.
Ví dụ, một cách đơn giản để có được sự khích động là sử dụng sự thủ pháp đảo ngược. … Anh yêu cầu tôi đưa ra những cách lựa chọn để chuyên chở hàng bằng xe tải. Chúng ta không thể làm điều gì mà thiếu đi sự xét đoán.
Mức độ đầu tiên đó là sự bộc lộ cảm xúc nền tảng mạnh mẽ như: sự sợ hãi, giận dữ, căm thù, nghi ngờ, ghen tuông và yêu thương. Bởi vì, mục đích của chiếc mũ trắng đó là: cung cấp một phương tiện chỉ để hỏi thông tin. Nhưng ở Mỹ, mọi người bộc lộ cảm xúc một cách mạnh mẽ: "Đó là một ý kiến rất tệ hại".
Cho nên chúng ta có thể đưa ra các loại thông tin. Nhưng cuối cùng thì không có lời luận tội nào được đưa ra. Làm như vậy việc kinh doanh sẽ không hiệu quả.
Với lối tư duy «sách vở», mọi người miêu tả, phân tích và đưa ra những lời giải thích cho những việc mà theo họ chắc chắn sẽ xảy ra trong tương lai. Trên thực tế, một người tư duy mũ xanh có thể yêu cầu tất cả mọi người khác sử dụng chiếc mũ xanh và thực hiện nhiệm vụ. … Chúng ta không thể có được sự giải thích tại sao những người thích ăn đồ ngọt lại tăng lên.
Tôi có cảm nhận rằng rạp chiếu phim đó đang muốn thu hút sự chú ý của công chúng. Đối ngược lại, chính những cảm xúc được đưa ra kèm những lập luận lôgíc nguy hiểm hơn nhiều so với những xúc cảm đơn thuần của chiếc mũ đỏ. Chiếc mũ vàng là chiếc mũ của sự xét đoán, chứ không phải là chiếc mũ dựa trên sự tưởng tượng.
Ví dụ, tiêu chí khung ở đây có thể là những “Ý tưởng với mức chi phí thấp” hoặc “những ý tưởng dễ thử nghiệm”. Tuỳ từng người, từng tình huống hoặc tuỳ thuộc vào những lý do khác nhau, mọi người thông qua đó bộc lộ những cảm xúc cơ bản. Khi chúng ta tìm kiếm sự thay thế, chúng ta thường chỉ đưa ra những lựa chọn theo khung được chấp nhận, với những cấp độ sẵn có.
Khi chúng ta đã quen với lối tư duy phác hoạ chiếc bản đồ tư duy, việc lựa chọn con đường trên tấm bản đồ được xác định bởi những giá trị và những xúc cảm. Ưu điểm của phương thức này: nhanh chóng và hiệu quả. Một cách tuyệt vời để xem xét các ý tưởng đối lập nhau là giả thiết rằng mỗi ý tưởng đó đều đúng trong những tình huống nhất định.
Ngay cả những ý tưởng tưởng như chẳng có gì hấp dẫn, nếu chúng ta chịu khó bỏ thời gian để xem xét chúng, chúng ta có thể nhận thấy chúng có những giá trị nhất định. Trong những nguyên lý về đức tin của đạo Cơ đốc giáo, điều này được ghi một cách hết sức rõ ràng: Liệu một người sẽ thu được điều gì nếu anh ta có được cả thế giới nhưng lại đánh mất đi linh hồn của mình? … Chúng ta sẽ phải quyết định nơi để tổ chứ buổi cắm trại.